Di tích tháp Vĩnh Hưng có diện tích 5 ha, nằm tại ấp Trung Hưng 1B, xã Vĩnh Hưng A, huyện Vĩnh Lợi, cách TP Bạc Liêu khoảng 20 km.

Theo Ban quản lý di tích tỉnh Bạc Liêu, tháp có niên đại từ thế kỷ IV và đã trải qua nhiều đợt trùng tu cho đến thế kỷ XIII, thuộc nền văn hóa Óc Eo và hậu Óc Eo.

Tháp Vĩnh Hưng khi ra đời đã đóng vai trò là trung tâm tôn giáo và tín ngưỡng của cư dân Óc Eo trong giai đoạn phát triển thịnh vượng. Khác với các tháp Chăm Pa ở miền Trung, tháp không có thiết kế giật cấp, trụ, cột giả, cũng như không có dấu vết của các họa tiết trang trí bên ngoài hay trước cửa. Tháp không có cửa giả ở các mặt lưng và mặt hông, và đặc biệt, cửa tháp không xây hướng đông mà quay về hướng tây nam, một điều hiếm thấy trong kiến trúc tôn giáo của các nền văn hóa cổ chịu ảnh hưởng từ văn minh Ấn Độ.

Mặt trước tháp Vĩnh Hưng

Ông Nguyễn Văn Quang, Trưởng Ban quản lý di tích tỉnh Bạc Liêu, cho biết rằng vào năm 1911, học giả người Pháp Lunet de Lajonquière đã phát hiện và công bố tháp với tên gọi ban đầu là Trà Long. Đến năm 1917, nhà khảo cổ người Pháp Henri Parmentier đã đổi tên tháp thành Lục Hiền.

Trong quá trình khảo sát, nhà khảo cổ đã phát hiện một số di vật quan trọng như tấm bia đá có hình bàn chân sư tử, bàn nghiền, mảnh tay tượng cầm con ốc, và một bộ Linga-Yoni có đế hình tròn. Trên văn bia, có khắc chín dòng chữ đề cập đến các khoản cống nộp gạo và vàng. Dựa vào những ghi chép này, nhà khảo cổ Pháp đã xác định niên đại của tháp là năm 872, dưới thời vua Jayavarman.

Móng của tháp Vĩnh Hưng được xây dựng với kết cấu xen kẽ giữa đá và gạch nhằm chống sụp lún. Kiến trúc của tháp có hình vuông, với ba lần bẻ góc đối xứng ở cả phía trước và phía sau.

Ông Nguyễn Văn Quang nhận định rằng việc thiết kế móng dàn trải trên một diện tích rộng để chống sụp lún là một giải pháp "hết sức thông minh" của người xưa.

Bên trong tháp là nơi thờ biểu tượng Linga-Yoni.

Trong tín ngưỡng phồn thực của cư dân Óc Eo, biểu tượng Linga-Yoni được coi là nguồn gốc của mọi sự sáng tạo. Theo truyền thuyết, trước khi tiến hành lễ tế thần, chủ lễ sẽ tắm nước thơm lên biểu tượng Linga-Yoni. Nước thơm sau đó chảy theo đường dẫn ra bên hông tháp và được chứa tại hai giếng thiêng. "Cư dân Óc Eo thường lấy nước thiêng này để tắm, với mong ước có sức khỏe, vạn vật sinh sôi, thịnh vượng, và con cháu đông đúc," ông Quang chia sẻ.

Bên cạnh tháp cổ là nhà trưng bày hiện vật văn hoá quý hiếm qua các đợt thám sát, khai quật khảo cổ tại di tích Vĩnh Hưng.

Trong ảnh là đầu tượng thần Shiva phục chế. Tượng gốc được công nhận là một trong năm bảo vật quốc gia tại di tích. Tuy nhiên, Ban quản lý cho biết các bảo vật được cất giữ ở nơi an toàn, nhà trưng bày chỉ là nơi đặt hiện vật phục chế để phục vụ khách tham quan.

Nhà trưng bày cổ vật khảo cổ ở di tích.

Khu di tích miễn phí vé cho khách tham quan. Theo đại diện ban quản lý, nơi đây đón mỗi năm khoảng 80.000 lượt khách. Sau khi được công nhận di tích cấp quốc gia đặc biệt hồi tháng 7, Ban sẽ tiến hành chống ngập lại phần khao cổ và thân tháp, làm nhà bao che toàn bộ thân tháp để tránh bị ảnh hưởng do thời tiết.

Ảnh: Nhựt Thanh